M.Ö. Anadolu Uygarlıklarında İnanç Sistemi

Radikal gazetesinin derlemiş olduğu Anadolu’daki inanç sistemlerine ait bazı bilgileri paylaşmak istiyorum. Özellikle günümüzde farklı inançlara sahip insanların ne kadar zulüm gördüğünü düşünürsek geçmişimizin nasıl olduğuna dair bir ışık tutmanın mantıklı olduğuna inanıyorum. Anadolu’nun inanç sistemlerinin beşiği ve geçiş güzergâhı olduğunu biliyoruz. Bu yaklaşık 13 bin yıllık bir tarihi barındırmaktadır. Kısa bir incelemeyle tam olarak anlaşılamaz belki de ama bizleri az da olsa aydınlatacağına eminim.
English
- I want to share with you some information about belief systems in Anatolia which was published by Radikal Newspaper. We need to enlighten our history especially in these days because people who have different kind of beliefs are suffering. Anatolia is the road that the religions used throughout the history. With a brief examine we cannot understand easily. However, I believe it will be useful for us. -

Dinlerin Beşiği Göbeklitepe
Şanlıurfa'nın 15 Kilometre güneydoğusunda bulunan Göbeklitepe'nin tarihi M. Ö. 11. yüzyıla dayanıyor. Anadoaki
Göbeklitepe, şu ana kadar keşfedilmiş insan eli ile inşa edilen ilk yapı olarak kabul ediliyor. Göbeklitepe'de Doğal bir tepenin üzerinde yer alan tapınağın çevresi düz çizgiler halinde dizilmiş taşlarla sınırlandırılmış. Tapınağın içindeki T biçimli sütunlarda, Anadolu'da yaşadığına dair herhangi bir ize rastlanmayan bir çok hayvan figürü yer alıyor. Bu durum da Göbeklitepe'yi inşa edenlerin bu hayvanları görecek kadar geniş bir bölgeye egemen olduğu yönündeki tahminlere sebebiyet veriyor. Bazı sütunların boyları 3 metreye ulaşmakla beraber, tapınakta yer alan çizimlerin ise oldukça basit formlarda olduğunu görmek mümkün. Dini bir merkez olan Göbeklitepe'de, dikdörtgen şekilde iki büyük tapınak mevcut. Tapınakların yanında yer alan çukurların adaklar için açıldığı düşünülmekle beraber, Göbeklitepe'nin tüm dinlerin ve inanış modellerinin çıkış noktası olduğu da tahmin ediliyor.
English
-Cradle of religions
Göbeklitepe is the cradle of the religions. Its history based on BC. 11 and it’s located in 15km southeast from Şanlıurfa. It’s accepted that Göbeklitepe was the first temple made by humans. On the temple pillar there are several animal drawings and these animals didn’t live in Anatolia. These say us that people lived in this area had a large territory to rule. It’s believed that Göbeklitepe is the origin of all religions and belief systems.-

Anadolu'nun mistik tanrıçası; Kibele:
Dünyada yaygın olarak bütün bölgelerde karşımıza çıkan bir Ana Tanrıça inanışı vardır. Modern zamanlarda bile "Doğa Ana" olarak anılarak karşımıza çıkan bu küresel inancın temeli Anadolu topraklarına dayanıyor. İlk Anadolu yerleşkeleri olan höyüklerde tapılmaya başlanan bu tanrıça; çağlar boyunca Hititler, Frigyalılar gibi Anadolu uygarlıklarının yanı sıra Roma, Bizans gibi İmparatorluklar sayesinde de günümüze kadar ulaşan bir etkiye sahiptir. Göbeklitepe'nin hayvanlar ve tabiata dayalı yapısının, Kibele inancının da temelini attığı yönünde ipuçları verdiği düşünülüyor. Kökleri Göbeklitepe'ye kadar uzanan Tanrıça Kibele'nin en önemli özelliği tüm Anadolu ve çevre bölgelerde tapılan tek ortak ilahi varlık olması. Kibele'nin; Yunan mitolojisinde Artemis, Roma mitolojisinde ise Diana olarak anılmış olduğuna inanılıyor. Tartışmaya açık bir şekilde Kıble ve Kibele tanımları etimolojik açıdan aynı referansa dayanmakta olduğu yönünde tahminler yürütülüyor. İslamiyet öncesi Arapların da tapınma modelleri Kibele'ye yapılan ibadetlerle büyük benzerlikler gösteriyor. Bir başka ilginç nokta da, Kibele'nin simgesi olan ay, İslamiyet için de önemli bir semboldür ve yine inanç ile doğrudan bağlantılıdır. Ancak bu benzerliklerin kesin bir şekilde bağlantılı olduğu yönünde henüz ispatlanmış bir sav bulunmuyor.
English
-Cybele, the mystic Goddess of Anatolia
There is a common faith in all regions on Earth - Mother Goddess. Even on modern days we see this faith as Mother Earth that originated from Anatolia. Many tribes and empires believed in this Goddess, such as Hittite, Phrygia, Roman and Byzantine Empire. It’s thought that based on nature and animal structure of Göbeklitepe caused the Cybele belief’s root. It’s believed that Cycbele is named as Artemis in Greek mythology and Diana in Roman mythology. Arguably, it’s speculated that kiblah and Cybele have the same root etymologically. Before the Islam, worship styles of people in Arabia had similarities with worshiping to Cybele. Addition to that, another strange point is Moon. Moon is the Cybele’s symbol and it is also important symbol for Islam. These are just hypotheses, not proven. –

Hitit dini:
Hititler tarihte 1000 tanrılı devlet olarak anılırlar. Hititlerin etkileşime açık inanç sistemleri, onların hem Anadolu kökenli, hem de Anadolu dışından bir çok dine kucak açmalarını sağlıyordu. Yüzyıllar boyunca Hitit İmparatorluğunun himayesinde Anadolu'da etkileşimli bir din algısının yerleşmesinde etkili olduğu, gelecek yüzyıllardaki kozmopolit yapının temellerini attığı düşünülüyor.
Not: Hititlerin inanç sistemlerini detaylı olarak açıklayan yazı ilerleyen günlerde eklenecektir.
English
-Hittite
It was known as state with thousand gods. Since its belief system was open to be influenced, they had many Anatolian and outland gods. During the centuries, interactive belief perception was able to root to Anatolia under control of Hittite and it’s considered that the cosmopolite foundation of next centuries was founded in those days.-
PS: The more detailed text on Hittite’s belief system will be added later.

Urartu dini:
Kökeni Asur medeniyetine kadar dayanan bir inanç sistemine sahip olan Urartuların mitolojisinde 80'e yakın çoğunluğu erkek olmak üzere tanrısal özelliğe sahip varlık bulunmaktaydı. Urartuların kendi içine daha kapanık tapınma modellerinin temelinde Akadlar, Babiller, Sümerler ve Hititler gibi uygarlıkların tapındığı tanrılar yattığı düşünülür. Kurban kesme esasına dayalı bir ibadet sistemi olan Urartular, kesilen kurbanların kanlarının başkent Tuşpa'da toplanması için bir drenaj kanal sistemi kurduğu da bilinmekte. Urartulardaki kurban geleneği kendi çocuklarını kurban etmeye kadar varan, hatta bu kurban etme ritüelinin nasıl yapılması gerektiğini açıklayan tabletler yazılacak kadar önemli bir ibadetti.
English
-Urartian
Their belief system was up to the Assyrian. In their mythology they had 80 deities most of which are male. It’s considered that origin of Urartian’s deities were based on Hittite’s, Akkadian’s, Babel’ and Sumerian’s deities due to their more conservative worship styles. Their belief system contained sacrificing. In this worship model they could sacrifice even their own children. This ritual was very important so that they wrote the procedure of this ritual on the tablets.-

Friglerin dini:
Büyük bir Anadolu medeniyeti olan Frigyalılar'ın ana tanrıça Kibele'nin üstüne kurulmuş bir inanç sistemleri vardı. "Kybele" olarak anılan ana tanrıçaya benzer özellikler taşıyan "Matar" adında bir tanrıçaya daha tapan Frigyalılar'ın bu inanışları, modern İngilizcedeki "mother" yani anne kelimesinin kökenini oluşturduğu düşünülüyor.
English
-Phrygian
Their belief system was established on basis Mother Goddess, Cybele. They also worshiped Goddess Matar who has similar features with Cybele. It’s considered that the word “mother” in English came from Matar.-

Lidyalıların dini:
Lidyalılarda inanç sistemine ait kesin bulgular bulunamamıştır, ancak İyonların etkisi altında kalmışlardır. Ana Tanrıça Kibele’ye saygı göstermekteydiler. Uzun saçlı rahiplerinin hadım edildiği ayinlerde teflerini, kırbaçlarını, zillerini ve saç buklelerini Kibele’ye sunarlardı. Ayrıca Yunan Tanrı ve Tanrıçalarına da taparlardı. Ölülerini gömdükleri ahitlerin süslü olmaları sebebiyle ölümden sonra yaşama inandıkları düşünülmektedir. Bu mezarlara Tümülüs denir ve mezarlar Manisa ilinin Salihli ilçe merkezinin kuzeybatısında yer almaktadır.
English
-Lydian
There weren’t any specific evidences of Lydian belief system. However, they were influenced by Ionians. They respected Mother Goddess Cybele. They offered tambourines, whips, bell and tresses to Cybele during the rituals of castrating long-hair-priests. Moreover, they worshiped the Greek Gods and Goddesses. It’s considered that they believed in afterlife, because they buried the dead ornamental tombs called Tumulus. They are located in northwest of Salihli, Manisa.-

İyonların dini:
Yunan ve Roma mitolojisinin referansı olan figürlerin temeli ilk kez M. Ö. 9. yüzyılda İyonyalı destan şairi Homeros tarafından derlenerek sistemleştirilmiş olması Anadolu'yu dinler tarihi açısından önemli yapan bir başka noktadır. İyonların medeniyetinin ömrü belki çok uzun sürmedi ama Homeros'un bir dine dönüştürdüğü mitoloji, Büyük İskender'in önderliğinde Helen dünyasının dinî referans kaynağı olarak benimsendi. Balkanlardan, Anadolu'ya, Arabistan'a, Mısır'a, İran'a ve hatta Hindistan'a kadar yayılan bu inanç sistemi gittiği her bölgede insanlara ulaştı. Bir anlamda İyonların içine kapalı inanç modelleri küresel bir inanç sistemine dönüşerek mirasını geleceğe taşıdı.
English
-Ionian
Origin of figures, referred by Greek and Roman Mythology, was first gathered and categorized by Ionian poet Homer, which makes Anatolia important for history of religions. The Ionian civilization didn’t last long however, the mythology which transformed into a religion by Homer was embraced as religious reference source by Hellenistic civilization with the leadership of Alexander the Great. The system reached people throughout the world from Balkans to Anatolia, Arabia, Egypt, Iran and India In a way, conservative belief model carried on its heritage to the future by reforming to a global belief system.-

Kommagene ve tanrılar dağı:
Bugün Nemrut dağı olarak bilinen bölgede M. Ö. 1. yüzyılda egemen olan Antiochos adlı bir kral, büyük hedeflerle yeni bir din kurmak istemişti. Yunan ve Perslerin dinini birleştirerek bu iki medeniyetin arasında kalan bölge olan Anadolu'da herkesin inanacağı bir inanç sistemi kurmak zaten ancak Anadolu gibi bir coğrafyada hayal edilebilirdi. Kısa bir dönem sürmesine rağmen, bu melez din kendisine taraftarlar buldu ve bugün karma inanç modelinin ilk inananlarının Anadolu topraklarında yaşamış olduğunu biliyoruz.
English
-Commagene and Mount Gods
During 1st century BC, a king named Antiochos, who ruled the region known as Mount Nemrut today, wanted to establish a new religion. It could dream only in Anatolia that a religion which everyone would believe in an area between these two civilizations by combining Greek and Persian religions. Despite that it lasted a short time, this religion had followers and today the first believers of mixed belief system lived in Anatolia.-

Şamanizm
Türklerin Anadolu'ya sadece Müslümanlığı değil, beraberlerinde, ilk çağlardan beri kültürlerinin bir parçası olan Şamanizmin izlerini de taşımış oldukları bilinir. Bugün Anadolu'da farkında olmadan insanlar, şamanist kökenli ritüelleri yerine getirmektedir. Kırklama, gidenin ardından su dökmek, dilek ağacına çaput bağlamak, türbe ziyaretleri, lahusadaki kadınların başına kırmızı kurdale takmak, 40 gün 40 gece düğün, 40'ı çıkması, çeşitli sebeplerden dilek tutmak gibi bir çok ritüelin şamanizm kökenli inanışlar olduğu düşünülmekte. Bunun yanı sıra hayat ağacı olarak bilinen figürleri taşıyan kilimler, nazar boncuğu gibi semboller de yine Türklerin Anadolu'ya taşıdığı ve yüzyıllar boyunca bu topraklarda barındırılmış bir inanç sisteminin parçası olduğu dile getirilir. Popüler kültürde Ezel Akay'ın çektiği "Hacıvat Karagöz Neden Öldürüldü?" filminde, Karagöz karakterinin ve annesinin şamanist olması şeklinde yansımaları görülebilen bu inanç sistemi de Anadolu'daki kozmopolit inanç yapısının farklı bir değeri olarak dikkat çeker.
English
-Shamanism
It has been known that Turkish folks brought not only Islam but also Shamanism, which has been the part of their culture since the early ages, when they came to Anatolia. Today people are doing the shamanic rituals unawares. For example; visiting people after 40 days of the baby’s birth, spilling water behind one’s back, 40 days & nights weddings, tying rag to wish tree, visiting to tombs, tying red bow to pueperant (one who gave birth new)... Besides, there are lots of parts of this belief system such as rugs with figures knowing life of tree and symbols like evil eye talisman which were carried with Turkish folks to Anatolia. This belief system which can be seen in a film, inluding some images about Karagöz and his mother being shamans “Why were Hacivat and Karagöz killed? ” directed by Ezel Akay, points out as a different value of cosmopolite belief system.-

Many thanks for your post. It was very interesting. [Very happy]

I am now in Luxor, Egypt... also with so much ancient history!

Bright blessings,
Morgana

Thanks for your post as well [Smile]

I'm also looking detailed informations up in university library. Have a wonderful trip to the history [Smile]

Warm wishes & bright blessings...

Hallo Reneeredbird,

This is a photo of me at the Temple at Medinet Habu... with Ramses II in the background.
He claimed victory over the Hittites at Kadesh but a later peace treaty indicates that it was a Hittite victory....

In any event the Habu temple was amazing. [Very happy]

Hello Morgana,

It is a really wonderful picture of you and temple [Smile]

) I'm still searching books and documents for Hittite but most of the books aren't about belief systems of Hittite. There was a book though. It was written only the names of gods but not given specific information about gods, just names. Now I'm reading a book on Mother Goddess of Anatolia, Cybele. It's pretty good. Then I will read a book on Shamism. Its author is Turkish. I will check it then I will share details with you. Have a great trip. Take care...

blessings...