De oudste boekwinkel van ons land

De oudste boekwinkel van ons land – en misschien wel van de wereld – zoekt een nieuwe eigenaar
Jonathan Witteman 27 juni 2021,

Een oudere boekhandel heb je in Nederland niet, en met zijn geschiedenis van een dikke driehonderd jaar zou Het Boekhuis in het Friese Workum ook zo maar de oudste van de wereld kunnen zijn.
Maar ook het voortbestaan van dit monument staat op de tocht.

e kat was ziek, daar begon het mee. Boekhandelaar Vincent Stumpel (67) en zijn vrouw Mieke hadden zich verheugd op een trektocht door Duitsland met de camper, maar door het ziekbed van hun harige huisgenoot brachten ze de zomervakantie van 2016 thuis door in het schilderachtige Elfstedenstadje Workum. Het voordeel was dat Stumpel nu eindelijk tijd had om uit te vissen hoe ver de wortels reikten van zijn boekwinkel in de door patriciërswoningen met trap-, klok- en tuitgevels omrande hoofdstraat van Workum.

‘Mevrouw Gaastra had ons altijd verteld dat de winkel heel oud was, maar hoe oud precies wisten we niet’, zegt Stumpel over de vorige eigenaar, Engelien Gaastra-Van Lith (1919-2009), van wie de destijds 28-jarige zoon uit een Hoorns geslacht van boekhandelaren de zaak in 1981 had overgenomen. Wat Stumpel en de zijnen aantroffen tijdens hun speurtocht door de Friese archieven overtrof hun stoutste verwachtingen. Ze duikelden onder meer een 18de-eeuwse hypotheekakte op, waaruit bleek dat zijn boekwinkel minstens terugging tot 1719, het jaar dat Daniel Defoe’s klassieker Robinson Crusoe verscheen, de troepen van tsaar Peter de Grote de Zweedse oostkust plunderden en in Augsburg ene Leopold Mozart het levenslicht zag, de vader van Wolfgang Amadeus.

Uit de mist van de geschiedenis doemde de Workumse drukker en boekhandelaar Petrus Olingius (1695-1750) op, via wiens kinderen Melchizedek, Fokeltie en Simonides een directe lijn loopt langs in totaal acht verschillende eigenaren, met Vincent Stumpel voorlopig als de laatste. Het etablissement van de familie Olingius ligt op een steenworp afstand van de pijpenla waar de Workumers van nu terecht kunnen voor bijvoorbeeld de door Stumpel warm aanbevolen thrillers van Anya Niewierra of de succesboeken van Hylke Speerstra, ‘de kroniekschrijver van Friesland’, zoals Geert Mak hem ooit noemde.

Weinig opgeschoten
‘In 300 jaar zijn we amper 150 meter opgeschoten’, zegt Stumpel terwijl hij op de Merk staat, het historische marktplein van Workum waar de terrasgangers zich begin van de middag aan de zon laven. ‘Van het pand waar nu Hotel De Gulden Leeuw zit ging het naar de winkel daartegenover, waar nu schoenenwinkel Wouda gevestigd is, en van daaruit, na een brand begin 20ste eeuw, naar ons huidige adres. ’

Stumpels vrouw Mieke tovert wat 18de-eeuwse paperassen tevoorschijn van de familie Olingius, zoals een ‘Reglement van Regeringe voor de stad Workum’, waarin de vroede vaderen in eindeloos meanderende zinnen verordonneren dat magistraten het alleen voor het zeggen krijgen in het stadje als ze minstens een huis van 500 gulden bezitten en ‘de waare Gereformeerde Religie’ belijden. ‘Ze drukten allerlei reglementen’, vertelt Stumpel: ‘voor de burgerwacht, de schutterij, de wagenmakers. ’

Met zijn respectabele geschiedenis van minstens 302 jaar mag Het Boekhuis zich de oudste winkel van Friesland noemen, en een van de oudste winkels van heel Nederland, vertelt Stumpel, wiens Boekhuis zich van koning Willem-Alexander inmiddels ook ‘Hofleverancier’ mag noemen. ‘Ik weet niet of er ergens in Nederland nog een oudere boekwinkel bestaat, ik ken in elk geval geen oudere. ’

Sterker nog, volgens het Guinness Book of Records is het Lissabonse Livraria Bertrand verreweg de oudste nog actieve boekwinkel ter wereld. Maar Livraria Bertrand stamt uit 1732, toen de bibliofielen van Workum zo’n tweeduizend kilometer noordwaarts al zeker dertien jaar de firma Petrus Olingius frequenteerden. Dus misschien is het Guinness Book of Records aan een nieuwe editie toe.

(Lees verder... )

https://www.volkskrant. ... 764ad0fae1a0